Khi đề cập đến các hệ điều hành cho máy tính, nhiều người ngay lập tức nghĩ đến Windows – điều này đã trở thành một phản xạ tự nhiên trong tâm trí họ.
Mặc dù giá cả của Windows tương đối cao so với mức thu nhập bình quân ở nhiều quốc gia, nhưng nó vẫn là hệ điều hành được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, ít nhất là trong số lượng người dùng.
Còn về Linux thì sao? Ngược lại hoàn toàn với Windows, Linux phục vụ cho những người dùng có nhu cầu nâng cao hơn một chút, cung cấp kho ứng dụng đa dạng và luôn có sự hỗ trợ từ cộng đồng trên toàn cầu, và quan trọng nhất là không hoàn toàn miễn phí.
Đây là một cuộc chiến không có hồi kết giữa hai hệ điều hành nổi tiếng này trong nỗ lực “chiêu dụ” người dùng. Vậy có điểm gì khác biệt giữa chúng? Hãy cùng VFFTECH khám phá trong bài viết này nhé.
Sự khác biệt giữa Windows và Linux
1. Về lịch sử phát triển
Linux bắt đầu như một dự án cá nhân của sinh viên Linus Torvalds, với mục tiêu ban đầu là tạo ra một hệ điều hành hoàn toàn miễn phí.
Ngay từ khi ra mắt vào năm 1991, Linux đã miễn phí và mã nguồn mở. Dự án này bắt đầu chỉ là một sở thích, nhưng đã nhanh chóng trở thành một trong những dự án mã nguồn mở lớn nhất từng tồn tại.
Ban đầu, Linux được cấp phép riêng với một số hạn chế về hoạt động thương mại. Sau đó, dự án này đã chuyển sang áp dụng GPLv2. Bạn có thể tìm hiểu thêm về loại giấy phép này trên Wikipedia tại đây!
Trái ngược với Linux, phiên bản Windows 1.0 của Microsoft được ra mắt vào năm 1985 và không giống như Linux, nó là một sản phẩm mã nguồn đóng hoàn toàn mà Microsoft bán theo hình thức cấp phép.
2. Về khả năng xử lý và truy cập mã nguồn
Điều đặc biệt là cả hai hệ điều hành này đều cho phép truy cập và chỉnh sửa mã nguồn. Bạn có thể thay đổi và tùy chỉnh các tính năng của Linux, trong khi đó Windows không cho phép làm điều đó.
Linux được cấp phép theo Giấy phép Công cộng GNU, cho phép người dùng truy cập vào mã nguồn cốt lõi của hệ điều hành.
Về hệ điều hành Windows, chắc chắn rằng bạn sẽ không có quyền truy cập vào mã nguồn, trừ khi bạn là một kỹ sư trong đội phát triển của Windows. Mã nguồn này được bảo vệ rất nghiêm ngặt!
Sự mở cửa của Linux có cả ưu điểm và nhược điểm, cho phép người dùng dễ dàng sửa đổi và nâng cấp phần mềm cũng như hệ điều hành một cách nhanh chóng.
Ngược lại, việc này cũng tạo cơ hội cho các nhà phát triển tiếp cận mã nguồn, dẫn đến khả năng bị kẻ xấu lợi dụng để phát tán phần mềm độc hại cho người dùng.
Điều này không thể xảy ra trên Windows, nhưng không có nghĩa là hoàn toàn an toàn. Thực tế, người dùng phổ thông thường không mấy quan tâm đến việc liệu họ có thể truy cập mã nguồn của hệ điều hành họ đang sử dụng hay không.
Cái mà họ chú trọng hơn cả vẫn là trải nghiệm sau khi hoàn tất quá trình cài đặt, tìm kiếm các chương trình, phần mềm… hỗ trợ cho công việc của họ. Đúng vậy chứ?
3. Về vấn đề bản quyền
Như đã nói trước đó, Linux rất dễ tiếp cận từ góc độ phát triển, trong khi Windows thì không.
Tuy nhiên, để truy cập mã nguồn của Linux, bạn cần phải có sự cho phép. Việc cấp phép có nghĩa là phần mềm có thể được phân phối.
Với giấy phép GPL của Linux, bạn có thể tự do sửa đổi hệ điều hành, tái xuất bản và thậm chí thương mại hóa nó, miễn là bạn cung cấp mã nguồn mà không giữ bí mật.
Với giấy phép GPL, bạn cũng có thể tải về bản sao của Linux và cài đặt trên nhiều thiết bị khác nhau. Để biết thêm chi tiết về giấy phép này, mình đã để liên kết đến Wikipedia ở phần #1 của bài viết.
Giấy phép của Microsoft hoàn toàn khác, tức là bạn không thể chỉnh sửa mã nguồn vì Microsoft không bao giờ công khai mã nguồn của hệ điều hành này. Đây chính là nguồn thu nhập của họ.
Ngoài ra, khi bạn mua bản quyền Windows (cho cá nhân), bạn chỉ được phép sử dụng giấy phép đó cho một máy tính duy nhất. Trong khi đó, với giấy phép dành cho doanh nghiệp, bạn có thể sử dụng một key để kích hoạt nhiều máy tính, nhưng loại giấy phép này thường rẻ hơn nhiều.
4. Về phần mềm ứng dụng
Đối với hầu hết các phiên bản của hệ điều hành Linux, bạn sẽ tìm thấy một trung tâm để cài đặt các ứng dụng. Điều này mang lại thuận lợi cho việc thêm vào những ứng dụng mới và xóa đi những ứng dụng không còn sử dụng.
Tính năng quản lý gói của Linux rất tiện ích vì bạn có thể tìm kiếm và cài đặt ứng dụng ngay mà không cần phải lên mạng tìm kiếm. Tất cả đều hoàn toàn miễn phí 100%.
Trước đây, Windows không có kho ứng dụng riêng. Với Windows, bạn thường phải truy cập Google để tìm kiếm các phần mềm từ nhà phát triển bên thứ ba để tải về cài đặt.
Sau đó, bạn sẽ tải xuống và chạy tệp thực thi *.exe để bắt đầu quá trình cài đặt. Khi ứng dụng đã được cài đặt, bạn cũng khó lòng biết được nó đã thay đổi những gì trong hệ thống tập tin.
Không phải phần mềm nào cũng đảm bảo an toàn, đặc biệt là với những người thiếu kinh nghiệm, họ dễ dàng bị mắc kẹt với các phần mềm không mong muốn hoặc phần mềm độc hại.
Tuy nhiên, kể từ phiên bản Windows 8.x, Microsoft đã giới thiệu một kho ứng dụng mang tên Windows Store, tuy vẫn còn hạn chế hơn so với Linux nhưng nhìn chung, nó cũng cung cấp khá nhiều phần mềm (bao gồm cả miễn phí và trả phí), đáp ứng nhu cầu cơ bản của người dùng.
Còn một điều nữa mình muốn chia sẻ với các bạn:
Đối với Windows, Register giống như xương sống của con người. Nó là cơ sở dữ liệu chính cho tất cả các cài đặt của người dùng trên máy tính. Sổ đăng ký lưu giữ thông tin về ứng dụng, mật khẩu người dùng, thông tin thiết bị… cùng nhiều thông tin khác.
Ngược lại, Linux không có Sổ đăng ký. Đúng vậy, các bạn không hiểu nhầm đâu.
Các ứng dụng trên Linux sẽ lưu trữ cài đặt trong cơ sở của chương trình, bên dưới quyền phân phối của người dùng. Điều này đồng nghĩa với việc cấu hình của Linux sẽ ở dạng mô-đun. Dưới đây là cây thư mục hệ thống trên Linux!
5. Về đối tượng người dùng Ai là những người sẽ sử dụng hệ điều hành này?
Mình không có ý thiên lệch hay phê phán, nhưng Linux chủ yếu dành cho những người dùng máy tính có kinh nghiệm, những người hiểu rõ những gì họ đang làm.
Đúng vậy, vì phần lớn các hacker trên thế giới đều sử dụng hệ điều hành dựa trên nhân Linux mà 😀 [Bạn có biết] Hacker thường sử dụng loại hệ điều hành nào không?
Người dùng Linux thường trở thành những người hâm mộ trung thành với nền tảng này nhờ vào khả năng kiểm soát hệ thống của họ ◔◡◔.
Điều này chủ yếu là do bạn có toàn quyền quản lý hệ thống của mình và một khi đã quen thuộc với Linux thì bạn sẽ không còn muốn quay lại sử dụng Windows nữa.
Đối với người dùng thông thường, họ chỉ cần truy cập internet, xem video và gửi email,… Tất cả những việc đó đều có thể thực hiện trên Windows mà không cần kiến thức chuyên sâu về hệ điều hành.
Thực sự mà nói, nếu một người dùng bình thường chuyển từ Windows sang Linux, khả năng cao là họ sẽ cảm thấy khó khăn và muốn quay lại Windows ngay lập tức.
Đó là sự khác biệt giữa người dùng máy tính phổ thông và người dùng máy tính chuyên nghiệp…
Dù sao đi nữa, Microsoft rất khôn ngoan trong việc thu hút người dùng. Một phần là do giao diện đồ họa rất dễ sử dụng, mọi thao tác đều được hiển thị rõ ràng.
Một lý do nữa là họ dường như cố gắng để người dùng cá nhân có thể sử dụng Windows miễn phí. Tuy nhiên, mình nghĩ rằng nếu họ muốn quản lý vấn đề bản quyền, họ hoàn toàn có khả năng thực hiện một cách mạnh mẽ hơn.
Mục tiêu của công việc này có lẽ bạn đã biết, đó là tạo ra một cộng đồng người dùng Windows đông đảo. Khi đã có một cộng đồng lớn mạnh, việc triển khai bất kỳ điều gì cũng trở nên dễ dàng hơn. Microsoft chủ yếu kiếm tiền từ các doanh nghiệp và tổ chức… là chính.
6. Về khả năng tương thích của phần cứng
Đúng vậy, trước năm 2005, Linux không thể so sánh với Windows về mặt giao diện người dùng.
Một minh chứng rõ ràng là các nhà sản xuất thường xem Linux như một sự bổ sung, điều này có nghĩa là việc cài đặt trình điều khiển cho phần cứng trên Linux gặp nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, hiện tại tình hình đã thay đổi, cộng đồng LinuxOS đã trở nên mạnh mẽ và đủ sức cạnh tranh với Windows. Các nhà phát triển cũng đã công nhận vị trí tương đương của Linux so với Windows.
7. Về bảo mật
Windows là một hệ điều hành được phát triển bởi một công ty phần mềm lớn và mang tính khép kín hoàn toàn, do đó nó thực sự có độ bảo mật cao.
Nếu bạn kết hợp thêm một số phần mềm bảo mật bên thứ ba như Kaspersky, ESET, BIT… thì hiệu quả bảo mật sẽ càng được nâng cao.
Tuy nhiên, do Windows rất phổ biến, nó trở thành mục tiêu chính cho các hacker. Bên cạnh đó, nhiều người dùng vẫn còn chủ quan trong việc sử dụng máy tính, thường xuyên cài đặt phần mềm không rõ nguồn gốc, tin rằng Windows đã được bẻ khóa thì sẽ không bị hack…
=> Tóm lại, mình vẫn đánh giá khá cao về mức độ bảo mật của hệ điều hành Windows.
Còn về Linux thì sao?
Thực tế, mặc dù là một hệ điều hành mã nguồn mở, nhưng bảo mật của Linux cũng không hề kém. Bạn có thể tham khảo thêm thông tin trong bài viết dưới đây, đã đề cập vấn đề này.
Hiện nay, nhiều tổ chức doanh nghiệp đang sử dụng Linux làm máy chủ và hệ thống vận hành nhằm đảm bảo an ninh, đặc biệt là tại các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Facebook, Twitter… Trong khi đó, Windows Server lại chủ yếu được sử dụng cho người dùng cá nhân, doanh nghiệp, hoặc game thủ…
Đọc thêm bài viết: Windows, Linux hay macOS: đâu là hệ điều hành an toàn nhất?
=> Tóm lại, Linux cũng rất an toàn!
8. Về khả năng hỗ trợ
Mặc dù nhiều người cho rằng Linux không có dịch vụ hỗ trợ chính thức, nhưng với một cộng đồng người dùng đông đảo, bạn hoàn toàn có thể tìm kiếm giải pháp cho mọi vấn đề của mình qua các diễn đàn, tìm kiếm trên Google và các trang web chuyên về Linux.
Nếu doanh nghiệp của bạn phụ thuộc vào Linux, bạn cũng có thể nhận được sự hỗ trợ từ các công ty như Red Hat hoặc Novell.
Dù sao thì, hỗ trợ vẫn là điểm yếu lớn nhất của Linux. Bạn hãy tưởng tượng xem, đối với người dùng cá nhân thì không có gì đáng ngại cả. Nếu hôm nay không sửa được thì ngày mai sẽ sửa, không có vấn đề gì.
Nhưng với doanh nghiệp thì khác, họ cần giải quyết ngay lập tức và không có đủ thời gian để chờ đợi. Họ cần đến sự hỗ trợ nhanh chóng.
Trong khi đó, Windows là một sản phẩm thương mại và do đó, họ có hệ thống hỗ trợ tốt hơn rất nhiều, cung cấp dịch vụ tận tình cho người dùng. Tất nhiên, điều này chỉ đúng khi bạn mua giấy phép bản quyền từ họ. Còn nếu bạn sử dụng Windows mà không có bản quyền thì phải tự chịu thôi ᵔᴥᵔ.
9. Về khả năng hỗ trợ trò chơi
Tính đến năm 2018, theo thống kê, số lượng trò chơi hỗ trợ trên nền tảng Windows thông qua Steam đã vượt quá 20.000 trò chơi.
Trong khi đó, Linux chỉ có khoảng 5.000 trò chơi và con số này vẫn đang tăng lên.
=> Như vậy, rõ ràng về số lượng trò chơi, Linux vẫn thua kém so với Windows. Kết thúc ở đây
10. Kết luận
Tóm lại, nếu bạn chỉ là một người dùng bình thường và không quan tâm đến cách thức hoạt động của hệ điều hành, thì Windows là sự lựa chọn tốt nhất dành cho bạn.
Ngược lại, nếu bạn là kỹ sư hoặc người dùng máy tính chuyên nghiệp, thậm chí là người yêu thích các lệnh dòng và muốn kiểm soát hoàn toàn hệ thống của mình, thì Linux là sự lựa chọn lý tưởng cho bạn.
Đó là những quan điểm của tôi về sự khác biệt giữa Windows và Linux. Vậy bạn nghĩ điểm khác nhau lớn nhất giữa Windows và Linux là gì? Bạn ưu tiên Windows hay Linux hơn?
